←Projektliste

Tobias Becker und Luca Watermann
Schichtwechsel

Transmediale Installation (Fotografien, Texte und Objekte auf Papier, Faden, Plastik und Stoff) / Transmedial installation (photographs, texts, and objects on paper, thread, plastic, and fabric) / Transmedialna instalacja (fotografie, teksty i obiekty na papierze, nici, plastiku i materiale)

(DE) Die Waschkaue ist charakterisiert durch zahlreiche Gegensätze. Aufgrund ihrer zentralen Einbindung in Zechenarchitekturen und ihrer Hygienefunktion bildet sie einen Raum zwischen hartem Arbeitsalltag und erholsamer Lebensqualität. Hier treffen Sauberkeit und Schmutz, Kälte und Wärme, Feuchtigkeit und Trockenheit, Erschöpfung und Vitalität aufeinander. Die Waschkaue lässt sich daher als transitorischer Moment im Identitätswechsel von Arbeit zu Freizeit, von „Malocher“ zu Privatperson begreifen.^[1]

Zur Hochzeit des Kohlebergbaus stellte die Waschkaue einen Ort kollektiver Nacktheit dar und bildet somit einen Bereich der Intimität und des Vertrauens im Umgang miteinander. Damit hat die Waschkaue das Potenzial auch ein Ort zu sein, an dem Gleichheit und Solidarität, unabhängig von Herkunft, Alter oder Religion wertgeschätzt wurden, und verfügt damit über Eigenschaften, die sich bis in das heutige Selbstverständnis des Ruhrgebiets fortführen.^[2] In der Vergangenheit war die Kaue ebenfalls ein Ort politischer und arbeitsrechtlicher Vernetzung und selbstorganisierter Belegschaftsversammlungen. Diese Merkmale machen die Waschkaue zu einem soziopolitischen Raum, an dem sich Gemeinschaft formiert und Austausch geschaffen wird. 

Nichtsdestotrotz können in der Waschkaue gewaltvolle Übergriffe, Diskriminierung und Ausgrenzung nicht ausgeschlossen werden. Auch die Ausbeutung von Arbeitskräften und Kinderarbeit im Bergbau sind kritisch zu reflektieren. Die Auseinandersetzung mit der Waschkaue eröffnet vielfältige, teils widersprüchliche, und perspektivengebundene Spannungsfelder. Zum einen regt die Waschkaue eine Reflexion der Idealisierung einer stoischen Männlichkeit im Bergbau im Kontrast zu einer möglichen zwischenmännlichen Intimität an. Zum anderen wirft der Ort der Waschkaue Fragen nach Sittlichkeit und Konvention, sowie der Dominanz deutscher Perspektiven auf die Erfahrungen im Bergbau und einer potenziell fehlenden Inklusion auf. Die kapitalistisch-industrielle entindividualisierende Architektur der Waschkaue, ausgerichtet an Effizienz- und Nützlichkeitsprinzipien, führt zu einer Entromantisierung der Gleichstellung von Bergarbeitern im Kontext ihrer homogenen Kollektivierung zu Arbeitssubstanz. 

Aufgrund von historischer Distanz, eines sensibleren Bewusstseins für die schädigenden Auswirkungen des Bergbaus auf Natur und Körper und einer folglich schwindenden identitätsstiftenden Funktion des Bergbaus, möchte die Arbeit das kulturell im Ruhrgebiet verankerte Bild des Bergmannes kontrastieren. Die Konstruktion des Bergarbeiters als idealisierter Archetyp für Männlichkeit, Arbeit und Heldentum sollte in Zeiten einer zunehmenden Vereinnahmung von Geschichtserzählung und Erinnerungskultur durch Faschismus, kritisch reflektiert werden. 

Die hier ausgestellten Objekte des Montanhistorischen Dokumentationszentrum (montan.dok) des Deutschen Bergbau-Museums Bochum, stellen die Waschkaue und männliche Nacktheit in ihr als einen verletzlichen, homoerotisch aufladbaren und normüberschreitenden Raum dar. Dieser unterwandert die wirklichkeitsbeschönigenden und hypermaskulinen Idealisierungen und Heroisierungen der Bergarbeit. Die historischen Fotografien dienen als Dokumente einer Lebensrealität, die Intimität und Vertrautheit unter Bergmännern zulässt und zugleich einen verqueerten spekulativen Blick auf die Praxis des „Buckelns“ eröffnet. Die Bildende Kunst bringt die in der fotografischen Dokumentation der Waschkaue andeutenden Gefühle und Zwischentöne zum Ausdruck, spiegelt die subjektiven Perspektiven der Künstler auf den Alltag in der Waschkaue wider und inszeniert die Dusche als fluiden Durchgangsraum. Die Waschkaue lässt sich abschließend als ein intrinsisch politischer Ort lesen, an dem Fragen nach Gemeinschaften und Identitäten jenseits hegemonialer Normen von Geschlecht und Herkunft ausgehandelt werden können.

(EN) Shift change

The washhouse of miners (Waschkaue) is characterized by numerous contrasts. Due to its central integration into colliery architecture and its hygienic function, it forms a space between hard every day work and a relaxing quality of life. Here, cleanliness and dirt, cold and warmth, moisture and dryness, exhaustion and vitality come together. The washhouse can therefore be understood as a transitional moment in the change of identity from work to leisure, from hard worker to private individual.^[1]

During the heyday of coal mining, the washhouse was a place of collective nudity and thus formed an area of intimacy and trust in interacting with one another. This gave the washhouse the potential to be a place where equality and solidarity were valued, regardless of origin, age, or religion, and thus possessed characteristics that continue to this day in the Ruhr region’s self-image.^[2] In the past, the washhouse was also a place for political and labor law networking and self-organized staff meetings. These characteristics make the washhouse a socio-political space where community is formed and exchange is created.

Nevertheless, violent assaults, discrimination, and exclusion cannot be ruled out in the washhouse. The exploitation of workers and child labor in mining must also be critically reflected upon. Examining the washhouse opens up diverse, sometimes contradictory, and perspective-bound areas of tension. On the one hand, the Waschkaue encourages reflection on the idealization of stoic masculinity in mining in contrast to a possible intimacy between men. On the other hand, the Waschkaue raises questions about morality and convention, as well as the dominance of German perspectives on the experiences of mining and a potential lack of inclusion. The capitalist-industrial, de-individualizing architecture of the Waschkaue, geared towards principles of efficiency and utility, leads to a de-romanticization of the equality of miners in the context of their homogeneous collectivization into a working substance.

Due to historical distance, a more sensitive awareness of the damaging effects of mining on nature and the body, as well as a consequent decline in mining’s role in shaping identity, this work seeks to contrast the image of the miner that is culturally anchored in the Ruhr region. The construction of the miner as an idealized archetype of masculinity, work, and heroism should be critically reflected upon in times of increasing appropriation of historical narrative and memory culture by fascism.

The objects exhibited here from the Mining History Document Centre (montan.dok) of the Deutsches Bergbau-Museum (German Mining Museum) in Bochum depict the washhouse and male nudity in it as a vulnerable, homoerotically charged, and norm-transgressing space. This undermines the reality-glorifying and hypermasculine idealizations and heroizations of mining work. The historical photographs serve as documents of a reality of life that allows for intimacy and familiarity among miners and at the same time opens up a queer, speculative view of the practice of Buckeln. The visual arts express the feelings and nuances suggested in the photographic documentation of the Waschkaue, reflect the artists’ subjective perspectives on everyday life in the Waschkaue, and stage the shower as a fluid transitional space. In conclusion, the Waschkaue can be read as an intrinsically political place where questions of community and identity beyond hegemonic norms of gender and origin can be negotiated.

(PL) Zmiana szychty

Cechownia charakteryzuje się licznymi sprzecznościami. Ze względu na włączenie do centralnej architektury kopalni oraz pełnioną funkcję higieniczną, łaźnia stanowi przestrzeń między ciężką codziennością pracy a relaksującą jakością życia. Tutaj czystość spotyka się z brudem, zimno z ciepłem, wilgoć z suchością, zmęczenie z witalnością. Cechownia może być interpretowana jako przejściowy moment w zmianie tożsamości między pracą a czasem wolnym, z „robola” w osobę prywatną.^[1]

W okresie rozkwitu górnictwa węglowego cechownia przedstawiała miejsce kolektywnej nagości, tworząc w ten sposób przestrzeń intymności i zaufania we wzajemnych kontaktach. Cechownia ma zatem potencjał do bycia miejscem, w którym równość i solidarność są szanowane niezależnie od pochodzenia, wieku i religii, i posiada cechy, które wciąż są widoczne w dzisiejszym wizerunku Zagłębia Ruhry.^[2] W przeszłości łaźnia stanowiła również miejsce nawiązywania kontaktów politycznych oraz tych związanych z prawami pracowniczymi, a także punkt samodzielnie organizowanych zebrań pracowników. Cechy te czynią cechownię społeczno-polityczną przestrzenią, w której formuje się wspólnota i ma miejsce wymiana.

Niemniej jednak nie można wyeliminować z cechowni ataków pełnych przemocy, dyskryminacji oraz wykluczenia. Wyzysk pracowników i praca dzieci w górnictwie muszą zostać poddane krytycznej analizie. Badanie cechowni znajduje się na styku różnorodnych, czasem sprzecznych i zależnych od perspektywy zagadnień. Z jednej strony cechownia zachęca do refleksji idealizacji stoickiej męskości górniczej w kontraście z możliwą intymnością międzymęską. Z drugiej strony porusza ona zarówno kwestie moralności i zasad, jak i dominacji niemieckich perspektyw na doświadczenia w górnictwie i idącym za tym potencjalnym brakiem inkluzywności. Kapitalistyczno-przemysłowa, deindywidująca architektura cechowni jest zorientowana na wydajność i użyteczność, prowadząc tym samym do deromantyzacji równości górników w kontekście ich jednorodnej kolektywizacji w istotę pracy.

Ze względu na historyczny dystans, większą wrażliwość na szkodliwe oddziaływanie górnictwa na naturę i człowieka, oraz jego coraz bardziej zanikającą funkcję w kształtowaniu tożsamości, praca ta ma kontrastować z kulturowo zakorzenionym w wizerunku Zagłębia Ruhry obrazem górnika. Konstruowanie górnika jako wyidealizowanego archetypu męskości, pracowitości i bohaterstwa powinno zostać poddane krytycznej refleksji w czasach narastającego przejmowania narracji historycznej i pamięci kultury przez faszyzm.

Wystawiane tutaj obiekty pochodzące z Montanhistorisches Dokumentationszentrum (montan.dok) Niemieckiego Muzeum Górnictwa Bochum, przedstawiają cechownię i obecną w niej męską nagość jako pomieszczenie bezbronne, naładowane homoerotycznie i przekraczające normy. W swoim istnieniu podważa ono wybielające rzeczywistość, hipermęskie idealizacje i heroizacje pracy górniczej. Historyczne fotografie stanowią dokumentację realiów życia, która pozwala na intymność i poufałość między górnikami, a jednocześnie umożliwia queerowe i osobliwe spojrzenie na praktykę wzajemnego mycia sobie pleców. Sztuka piękna wyraża obecne w fotograficznej dokumentacji cechowni wspomniane uczucia i niuanse, odzwierciedla subiektywne perspektywy artystów na codzienność w cechowni i inscenizuje prysznic jako pomieszczenie przejściowe. Cechownię można ostatecznie interpretować jako miejsce o charakterze politycznym, w którym wykraczając poza hegemoniczne normy płci i pochodzenia, negocjowane są kwestie wspólnoty i tożsamości.